Sara Bouso conversa con Maruxa
Boas tardes, Maruxa. Díxome seu neto que vostede foi feiranta desde nena. Pode contarme como era esa vida?
Boas tardes, miña raíña. Pois si, fun feiranta desde que teño uso de razón. Miña nai dicía que antes de aprender a camiñar xa me levaran nunha cestiña para Chantada. A nosa vida xiraba ao redor das feiras. Era como o calendario da nosa alma. Cada día tiña unha feira distinta, e nós iamos onde tocaba. Fixémonos estrada, po e voz. A miña familia vendía queixos, manteiga feita na casa, ovos, ás veces algo de roupa que cosía miña tía.
E como ian ás feiras? En carro?
Ao principio iamos a pé ou en carro de bois. Aqueles carros que facían “crac-crac” cos eixos secos. Aínda lembro o frío nos pés polas corredoiras antes de que saíse o sol. Levabamos as cousas nunha cesta de vimbio e tapabámolas cun pano. Despois veu a bicicleta co carro detrás, e moito máis tarde, xa os camións vellos, cheos ata riba. Pero a esencia era a mesma: madrugar, montar o posto, sorrir e vender.
E sabían de memoria onde había feira cada día?
Claro que si. Non facía falta axenda. Cada quen tiña o seu calendario na cabeza. Os días 3 tocaba Monterroso, o 5 Palas de Rei, o 9 Taboada, o 13 Sarria… Era un saber colectivo. Non nos fallaba a memoria porque nos ía nel a comida. E ademais, nas feiras había compañeirismo. Os feirantes coñeciámonos todos. Cando chegabas, xa sabías quen ía poñer o posto ao teu carón, e mesmo nos axudabamos a montar os toldos cando sopraba o nordés.
Como era a feira por dentro, o ambiente?
Ai, a feira era unha festa! Era o día grande do mes. Viña xente de todas partes: mulleres co pano na cabeza, homes coas botas cheas de barro, nenos correndo entre os postos. Había polbeiras que facían un cheiro que che facía bailar o estómago. O pregoeiro andaba con megáfono dicindo onde había bois, e os tratantes berraban “boi ben criado, vaca leiteira!”. Era un rebumbio de voces, de vida.
Había postos de zocos, de navallas, de sementes, de roupa interior (que colgaban así, sen pudor ningún), e había quen vendía todo: do cebolo ao rosario. E as vellas paraban en todos para preguntar prezo, pero compraban no que tiña máis retranca. A palabra era máis importante ca o produto.
E vostede, como aprendía a vender?
Mirando e escoitando. A escola da feira era a rúa. Aprendías a tratar co cliente, a dar o cambio ben, a saber cando alguén ti quería enganar. Había que ter ollo. Se un che preguntaba dúas veces polo mesmo e logo dicía “volvo logo”, xa sabías que non volvía. Pero outros, si. E había que saber cativar, contar historias. A xente viña tamén falar, non só mercar.
E aprendías a levar o posto co tempo. Coñecías o peso sen balanza. Sabías se un queixo estaba no seu punto con só apretalo cos dedos. A vida ensinábache.
Como era iso de ser feiranta e muller?
Mira ti… as mulleres moviamos a feira, que non che conten contos. Os homes trataban co gando, si, pero quen vendía os ovos, a manteiga, a roupa, os coitelos… eran as mulleres. E sabiamos defendernos. Se alguén viña de listo, xa lle dabas coas verbas. Aprendías rápido a non deixar que te pisaran.
Tiñamos que cargar, montar, vender, recoller, e despois volver á casa e facer a cea. Pero tamén era unha vida nosa, libre. Non tiñas xefe. A feira era un espazo noso.
Que cambiou con respecto ás feiras de hoxe?
Moito, miña nena. Agora todo é plástico, todo é “made in China”. Antes vendíase o que se facía na casa, ou na aldea de ó carón. Agora os mozos xa non queren ir ás feiras, e os que van fan menos trato. Xa non se regatea. Xa non se fala.
Antes as feiras eran punto de encontro. Tiña máis vida a praza ese día que o resto do mes xunto. Agora moitas están medio mortas. Pero eu aínda vou algunha vez. Só para lembrar.
Gustaríalle que volvese aquela maneira de facer?
Home! Claro que si. Non todo era bonito, pero era vida verdadeira. Hoxe a xente vive rápido, compra sen mirar. Antes, cada cousa que mercabas tiña unha historia. Un zoco feito por un artesán, un queixo que fixo unha muller que coidaba tres vacas e sabía o nome de cada unha. Iso era ouro. Agora compran por internet… e non saben nin a quen lle botan os cartos.
Que lle diría aos mozos de hoxe sobre ser feirante?
Diríalles que non esquezan que nas feiras vai o sangue do pobo. Que ser feirante é ser libre, é ter coraxe, é levar a tradición á súa maneira. Non todo se atopa en Google, nena. Hai cousas que só se aprenden cando falas cunha señora cunha cesta de grelos que che conta a súa vida mentres mercas. Que non deixen morrer iso.
Os outros traballos galardoados poden consultarse na web
As entrevistas realizadas por Fernando Seco e Matías Díaz, poden consultarse na web da Asociación Feiral: www.afeiral.com. Onde tamen estará dispoñible a entrevista realizada por Sara Bouso.
